Konkordato nedir, nasıl uygulanır?

Konkordato nedir?
Herhangi bir sebepten dolayı işleri bozulmuş, ödeme gücünü belli ölçüde kaybedip mali durumu bozulmuş iyi niyetli ve dürüst borçluları korumak amacını taşıyan müessesedir.
Konkordato, borçlunun alacaklılarının2/3’ü ile (bu orana denk gelen alacaklıların alacak tutarının da borçlunun borçlarının 2/3’ü oranında olması gerekir) yaptığı, ticaret mahkemesinin de tasdiki ile geçerlilik kazanan bir anlaşmadır. İmtiyazsız alacaklılar borçlunun borçlarının belirli bir yüzdesinden feragat eder ve borçlu da, borçlarının konkordatoda kabul edilen kısmını ödeyerek borçlarının tamamından kurtulabilir.

Konkordato başvurusu nereye, nasıl yapılır?
Mali durumu bozularak ödeme gücünü kaybetmiş ve konkordato hükümlerinden faydalanmak isteyen borçlu, İcra Tetkik Mercii Hakimliği’ne başvurur. Borçlu dilekçesinde konkordato sürecinde borçlarını ödeyebileceği durumu gösteren projesini ve ayrıntılı bilançosunu verir.
Başvuru makamı borçlunun teklifini, konkordato süresi verilebilmesi için uygun şartlarının olup olmadığını araştırıp inceler. Borçlunun varlıklarının, borçların en az %50 sini karşılamaya yetip yetmeyeceği ve borçlunun teklifinin varlıkları ile uygun olup olmadığını tespit etmek için İcra Tetkik Merciinin bilirkişiye başvurması gereklidir. İcra Tetkik Mercii bilirkişinin yapacağı inceleme sonucunda;

• Konkordato süresi verilmesi için gereken şartları borçlunun taşımadığı sonucuna varılırsa, konkordato başvurusu reddedilir.

• Borçlunun gerekli şartları taşıdığı sonucuna varılırsa, borçluya konkordato süreci tayin edilir ve komiser atanır.

Konkordato süresi
Konkordato projesini inceleyen Tetkik Mercii, borçlunun teklifinin gerekli şartları taşıdığı kanısına varılırsa, borçluya iki aylık bir konkordato süresi verir. Süre verilebilmesi için borçlu;

• Dürüst olmalıdır: Konkordato başvurusu yapan borçlu işlerinde dürüst ve teklifinde samimi olmalıdır.

• Borçlarının en az %50’sini ödemeyi taahhüt etmelidir. (%50 asgari şarttır. borçlunun varlıkları borcun daha fazlasını karşılayabilecek durumda ise, borçlu o oranda taahhütte bulunmalıdır.)

• Teklif olunan para borçlunun varlıkları ile uygunluk göstermelidir.

Tetkik mercii bu şartların varlığı durumunda borçluya iki aylık konkordato süresini verir. Bu kararla bir de konkordato komiseri atar ve mehil verildiğini ilan eder.
Süre, kararın verildiği tarihten itibaren işler ve takip eden ikinci ayın aynı gününde biter. Konkordato komiseri bu süre içerisinde rapor ve konkordato dosyası hazırlayarak mahkemeye verilmek üzere icra dairesine teslim etme mecburiyetindedir. Rapor üzerine Ticaret Mahkemesi konkordatonun tasdik edilip edilmeyeceği hakkında inceleme yapmaya başlayacaktır.

Konkordato sürecinin sonuçları nelerdir?
Konkordato sürecinin amaçları, verilen süre içerisinde borçlunun teklif ettiği konkordatonun alacaklılar tarafından incelenmesi ve mahkemece kabulü için zaman tanınmasıdır. Süreç içerisinde şu sonuçlar oluşabilir;

• Borçluya karşı takip yapma yasağı: Konkordato sürecine giren borçluya kural olarak icra takibi yapılamaz, sürenin verilmesinden önce başlanmış takipler durur ( 3 ). Buna rağmen yapılan her türlü takip işlemleri geçersizdir, konkordatonun re’sen dikkate alınması gerekir. Konkordato süresi içerisinde borçlu aleyhine takip yapılması yasağının sonucu olarak süre ile kesişen zaman aşımı ve hak düşürücü süreler aşağıdaki durumlar haricinde işlemez.

  • Borçlu aleyhine rehnin paraya çevrilmesi yolu ile takip yapılabilir veya daha önce başlamış olan rehin takiplerine devam edilebilir.

  • İcra ve İflas Kanunu 206. maddesinin 1. sırasında yazılı alacaklılar (Hizmetçi ücretleri, müstahdem ücretleri, Cenaze masrafları, nafaka alacakları, işçi ihbar ve kıdem tazminatları) mühlet süresince takip yapabilirler veya başlamış olan takiplerine devam edebilirler.

  • Konusu şahıs varlığı hakkı olan veya borçlunun malvarlığı ile ilgili olmayan ilamlı takipler devam edebilir.

  • Süreç içinde borçlu aleyhine dava açılabilir ve ihtiyati tedbir kararı alınabilir.

• Borçlunun tasarruf yetkisinin kısıtlanması: Borçlu, malları üzerinde tasarruf yetkisine sahiptir. Fakat; yetkisinin kullanılması konkordato komiserinin denetimindedir. Borçlu, süreç içinde komiserin denetiminde işlerini yapmaya devam eder. Ancak, konkordato süresinin ilanından sonra borçlunun bazı işlemleri yapması kesinlikle yasaklanmış olup buna rağmen yaptığı işlemler hükümsüzdür. Bunlar;

  • Mallarını rehnetmek,

  • Gayri menkullerini satmak ve gayri menkulleri üzerinde ayni hak tesis etmek,

  • Kefil olmak,

  • İvazsız tasarruflarda bulunmak (bağışlama, ariyet gibi)

Konkordato komiserinin görevleri nelerdir?
– Borçluya karşı takip yapmaları yasak olan alacaklıların çıkarını korumak için borçluyu ve işlemlerini denetlemek,
– Konkordatoyu hazırlayıp, Ticaret Mahkemesine sunmak.

Konkordato sürecinde komiserliğine seçilen komiserin yapacağı işlemler

• Defter tutmak: Komiser tayini üzerine borçlunun malvarlığının bir defterini tutar. Borçlunun mallarının kıymetini takdir eder veya bilirkişilere takdir ettirir ve bu kıymeti deftere yazar.

• İlanın yapılması: Komiser bir ilan ile alacaklıları alacaklarını bildirmeye ve konkordato teklifini görüşmek üzere toplantıya davet eder.

• Alacakların bildirilmesi: Alacakları konkordato süresi verilmesinden önce doğmuş olan alacaklılar, ilandan itibaren yirmi gün içinde alacaklarını komisere bildirirler. Alacağı konkordato mühletinden sonra doğan alacaklılar için tasdik edilen konkordato mecburi değildir. Alacaklarını yirmi gün içinde bildirmemiş olan alacaklılar oylamada dikkate alınmazlar.

• Alacakların incelenmesi: Komiser, kendisine bildirilen alacaklar hakkında inceleme yapar, fakat bildirilen alacakları kabul veya ret hakkı yoktur. Bu yetki borçluya ve tetkik merciine aittir. Komiser bildirilen alacaklar hakkında beyanda bulunması için borçluyu davet eder.

  • Borçlunun kabul ettiği alacaklar konkordato nisabında dikkate alınır. Komiser borçlunun kabul ettiği alacakları reddedemez; o da kabul etmek zorundadır.

  • Borçlunun reddettiği alacaklara nizalı alacaklar denir. Bu nizalı alacakların konkordato nisabında dikkate alınıp alınmayacağına tetkik mercii karar verir.

• Alacaklıların toplanması: Alacaklılar yapılan ilanda bildirilen yerde toplanarak konkordato teklifini incelerler. Konkordato tutanağını imzalamayan veya on gün içinde kabul ettiklerini bildirmeyen alacaklılar, konkordatoyu reddetmiş sayılırlar.

• Konkordatonun kabulü için gerekli çoğunluk: Konkordatonun kabul edilip edilmediği komiser tarafından tespit edilir. Konkordatonun kabulü için iki çeşit çoğunluk birlikte aranır.

a- Alacaklı çoğunluğu: Borçlunun konkordato teklifinin alacaklıların en az üçte iki çoğunluğu tarafından kabul edilmiş olması gerekir.

b- Alacak çoğunluğu: Konkordatoyu kabul eden en az üçte iki çoğunluktaki alacaklıların kaydedilmiş alacakların en az üçte ikisine sahip olmaları gerekir.

Borçlunun 90 alacaklısı var ve borçları toplamı 9.000.000-TL ise, konkordatonun kabul edilebilmesi için en az 60 alacaklının konkordatoyu kabul etmesi ve bunların alacakları toplamının da en az 6.000.000-TL olması gerekir.

Bazı alacaklılar konkordato nisabının hesaplanmasında dikkate alınmazlar. Bunlar;
– İmtiyazlı alacaklılar,
– Borçlunun anası, babası, eşi ve çocukları,
– Rehinli alacaklıların alacaklarının rehinle temin edilmiş olan kısmı.

Konkordatonun Mahkemede İncelenmesi ve Tasdiki
Toplantısını takip eden on günlük katılım süresi bittikten sonra komiser ayrıntılı bir rapor hazırlar ve bu rapor ile birlikte konkordato dosyasını, mahkemeye verilmek üzere icra dairesine teslim eder. İcra dairesi rapor ve dosyayı Ticaret Mahkemesine gönderir. Komiser dosyayı konkordato süreci içinde icra dairesine vermek mecburiyetindedir. Aksi takdirde, Ticaret Mahkemesi esasa girmeden tasdik talebini reddeder.
Dosyayı alan mahkeme duruşma günü tayin ederek bunu ilan eder. Mahkeme duruşma gününe kadar bütün eksiklikler tamamlamalıdır.

Konkordatonun Tasdiki İçin Gerekli Şartlar

•  Borçlu dürüst olmalıdır.

• Asgari yüzde elli ödeme taahhüdünde bulunmalıdır.

• Teklif edilen ödeme, borçlunun malvarlığı ile orantılı olmalıdır.

• Konkordato üçte iki çoğunlukla kabul edilmiş olmalıdır.

• Borçlu, konkordatonun tasdik edilmesi halinde alacaklılara ödeyeceği miktar için yeterli miktarda teminat vermelidir.

• Yargılama harç ve masraflarını depo etmelidir.

Konkordatonun Tasdik Kararı
Ticaret mahkemesi, yukarıda sayılan şartların varlığı halinde, konkordatonun tasdikine karar verir. Tasdik kararını veren mahkeme kararında, alacakları itiraza uğramış olan alacaklılara dava açmaları için yedi günlük süre verir. Bu süre içinde borçlu aleyhine dava açmayan alacaklıların hakları düşer. Yedi gün içinde dava açar ve davayı kazanırsa, borçludan alacağını konkordato şartlarına göre isteyebilir.

Konkordatonun Reddi Kararı
Ticaret mahkemesi, tasdik için gerekli şartlardan birinin bulunmadığı durumlarda tasdik talebini reddeder ve borçlunun haczedilebilen tüm mallarının ihtiyaten haczine karar verir. Alacaklılardan herhangi biri, konkordatonun reddi kararının kesinleşmesinden itibaren yedi gün içinde Ticaret Mahkemesine başvurarak borçlunun doğrudan iflasını isterse, mahkeme doğrudan iflasa karar vermek zorundadır.
Konkordatonun tasdiki veya reddi hakkındaki karar kesinleşince ilan edilir. Bu ilan ile konkordato mühletinin hükümleri biter.

Konkordatonun Hükümleri
Tasdik edilen konkordato, süre verilmesinden önce doğmuş olan tüm alacaklar için mecburidir. Konkordato tasdikinin kararının kesinleşmesinden sonra doğan alacakların konkordato ile ilgisi yoktur.
Tasdik edilerek kesinleşen konkordato red oyu vermiş veya alacağını konkordatoya yazdırmamış olan alacaklılar için de mecburidir. Borçlu bütün bu alacakları, konkordatoda kabul edilmiş olan oranda ve zamanında ödemek zorundadır.

Konkordato mecburiyetinin olmadığı durumlar nelerdir?
– Rehinli alacaklar: Rehin kıymeti ile karşılanan rehinli alacaklar için konkordato mecburi değildir. Rehinli alacaklılar alacağını rehin kıymetinden tam olarak alırlar.
– Amme alacakları: Tasdik edilen konkordato amme alacakları için mecburi değildir. Yani amme alacakları tam olarak ödenir.
– İmtiyazlı alacaklar: Konkordatoya yazdırılmış olan imtiyazlı alacaklar için konkordato mecburi değildir. Konkordatoya yazdırılmayan imtiyazlı alacaklar, imtiyazsız alacaklar gibi konkordato şartlarına göre ödenir.
– Konkordatonun müşterek borçlu ve kefillere tesiri: Alacaklı, konkordatoya kabul oyu vermemiş ise müşterek borçlu ve kefillere karşı bütün haklarını muhafaza eder. Yani onlardan konkordato yokmuş gibi alacağın tamamını isteyebilir. Bu halde müşterek borçlu veya kefil konkordato ile yapılan tenzilattan veya vadeden yararlanamaz. Ancak, alacaklı konkordatoyu kabul etmişse, müşterek borçlu veya kefilden de alacağını konkordato şartlarına göre isteyebilir. Fakat alacaklı, kendi haklarını müşterek borçlu veya kefile ödeme karşılığında temlik etmeyi teklif eder ve alacaklılar toplantısının en az on gün öncesinden bildirirse, müşterek borçlu veya kefile karşı haklarını tam olarak muhafaza eder. Ayrıca, alacaklı müracaat hakkına zarar gelmeksizin müşterek borçlu veya kefile konkordato müzakeresine katılma yetkisini verebilir ve onların kararını kabul taahhüdünde bulunabilir. Bunun üzerine müşterek borçlu veya kefil toplantıda nasıl oy kullanırsa kullansın alacaklı müşterek borçlu veya kefile karşı müracaat hakkını tam olarak muhafaza eder.
– Konkordato dışında yapılan vaatler: Borçlunun bütün alacaklılarına karşı eşit şekilde davranması ve her alacaklıya borcunu aynı oranda ödemesi gerekir. Bu nedenle borçlunun alacaklılarından birine, konkordato şartlarından fazla olarak ödeme vaadinde bulunması yasaktır ve bu vaatler geçersizdir.
– İpotek ve rehin alacaklılarının durumu: İpotek ve rehin alacaklıları, konkordato süreci içinde borçlu aleyhine takip yasağının istisnasını teşkil ederler. İpotek ve rehin alacaklıları, konkordato sürecinde takip yapabilir, daha önceden açmış oldukları takibe devam edebilir ve ipotekli veya rehinli malı satarak, alacaklarını satış bedelinden tahsil edebilirler. Alacağın rehinle karşılanmayan kısmı ise diğer alacaklar gibi konkordato şartlarına göre ödenir. Ancak, alacaklı rehin dışında kalan alacağını zamanında bildirmezse, açık kalan kısım için konkordatoda oy kullanma hakkını kaybeder.

Konkordatonun Feshi
Borçlunun dürüst olmayan hareketlerle konkordatonun tasdikini sağladığı anlaşılırsa, alacaklılar konkordatonun feshini isteyebilirler. Ayrıca, borçlu konkordatoya göre ödemesi gereken miktarı tam ve zamanında ödemediği takdirde de her alacaklı konkordatonun kendisi bakımından feshini isteyebilir.

• Bir alacaklı için konkordatonun feshi: Borçlu konkordato şartlarına göre borçlarını belirlenen zaman ve oranlarda ödemek zorundadır. Aksi halde, her alacaklı alacağının konkordato şartlarına göre ödenmesi için borçlu aleyhine icra veya iflas takibi yapabilir. Yanı sıra, isteyen alacaklı konkordatonun kendisi açısından feshi için dava açabilir. Konkordato şartlarına göre alacak vadesinde ve tam olarak alacaklıya götürülüp ödenmemişse, alacaklı vade geçer geçmez, borçluya hiç bir bildirime gerek olmaksızın doğrudan doğruya konkordatonun feshi için dava açabilir. Mahkeme inceleme neticesinde alacağın konkordato şartlarına göre ödenmediğini tesbit ederse, konkordatonun sadece davacı alacaklı bakımından feshine karar verir. Bu durumda alacaklı alacağının tamamı için borçlu aleyhine icra veya iflas takibine geçebilir. Alacaklının takibe geçebilmesi için fesih kararının kesinleşmesi gerekmemektedir.

• Konkordatonun tamamen feshi: Borçlunun kötü niyetli davranışları ile konkordatoyu tasdik ettirdiği öğrenildiği takdirde, alacaklılardan birinin talebi ile konkordato tamamen fesih edilir. Örneğin; borçlu bazı alacaklılar ile gizlice anlaşarak konkordato da teklif edilenden fazla para vermiş veya vaat etmiş ise; uydurma alacaklılar ile üçte iki çoğunluğu sağlamış veya bir kısım malını saklayarak mevcudunu daha az göstermiş ise yaptığı konkordato kötü niyetle elde edilmiş bir konkordatodur. Ticaret mahkemesi iddiaların doğru olduğu kanaatine varırsa, konkordatonun tamamen feshine karar verir. Bu durumda her alacaklı alacağının tamamı için borçlu aleyhine icra veya iflas takibi yapabilir.